Fotografia jako narzędzie terapeutyczne – jak kreatywność pomaga w walce z depresją i lękiem?

W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie terapią opartą na sztuce, w tym również na fotografii, jako skutecznym narzędziu wspierającym osoby zmagające się z problemami zdrowia psychicznego. Fotografia, która może wydawać się tylko przyjemnym hobby, ma głęboki wpływ na nasze samopoczucie, pomagając w walce z depresją, lękiem i poprawie dobrostanu psychicznego.

Jak fotografia wpływa na nasz umysł?

Fotografia angażuje nasz umysł na wielu poziomach – nie tylko poprzez sam akt robienia zdjęć, ale także ich przeglądanie i refleksję nad nimi. Kilka mechanizmów, które sprawiają, że fotografia może być skutecznym narzędziem terapeutycznym, to:

• Wyrażanie emocji: Fotografia umożliwia wyrażanie emocji, które trudno nam opisać słowami. Może to być szczególnie pomocne dla osób, które zmagają się z problemami zdrowia psychicznego, takimi jak depresja, gdzie werbalizowanie uczuć jest często trudne. W badaniach przeprowadzonych przez H. Weissera i współpracowników (2014), fotografia okazała się pomocna w przełamywaniu barier komunikacyjnych, pozwalając osobom wyrażać emocje w alternatywny, wizualny sposób.

• Poprawa uważności i redukcja stresu: Proces robienia zdjęć wymaga skupienia i uwagi na detalach. Ta forma uważności (mindfulness) uczy nas bycia obecnym tu i teraz, co sprzyja redukcji stresu i poprawie samopoczucia. Jak zauważają naukowcy z badań prowadzonych na Uniwersytecie w Sussex (2019), aktywności związane z uważnością, takie jak fotografia, mogą znacznie zmniejszać poziom lęku i poprawiać nastrój.

• Zachowywanie pozytywnych wspomnień: Przeglądanie starych zdjęć przypomina nam o chwilach szczęścia, sukcesów i ważnych momentów, co może być wsparciem w trudnych momentach. Badania nad pamięcią autobiograficzną wykazały, że regularne przeglądanie fotografii wzmacnia pozytywne skojarzenia, co jest istotne dla osób z depresją, gdzie dominują negatywne myśli (Bryant et al., 2018).

  
  

Fotografia w terapii zdrowia psychicznego

W kontekście zdrowia psychicznego, warto rozróżnić dwa pojęcia, które choć pokrewne, różnią się w swoim zastosowaniu: fototerapia i fotografia terapeutyczna. Oba podejścia wykorzystują zdjęcia, ale na różne sposoby. Judy Weiser, pionierka w tej dziedzinie, dokonała ważnego podziału, który pomaga lepiej zrozumieć, jak te formy terapii wspierają dobrostan psychiczny.

·       Fototerapia (PhotoTherapy): To formalny proces, prowadzony przez licencjonowanego terapeutę, który wykorzystuje fotografie jako narzędzie terapeutyczne w sesjach terapeutycznych. Zdjęcia – mogą to być fotografie przyniesione przez klienta lub wykonane podczas sesji – służą jako punkt wyjścia do rozmowy, refleksji i analizy emocji. Fototerapia pozwala na głębsze zrozumienie siebie i swoich uczuć, a także pomaga w procesie leczenia traumy, lęków i depresji. Jak wskazuje Weiser, fototerapia jest integralną częścią profesjonalnej psychoterapii, gdzie zdjęcia stają się medium pomagającym w wyrażaniu i zrozumieniu trudnych emocji.

·       Fotografia terapeutyczna (Terapeutic Photography): To proces bardziej nieformalny i dostępny dla każdego, niekoniecznie wymagający udziału terapeuty. Osoby same używają fotografii jako narzędzia wspomagającego samopoczucie. Może to być regularne robienie zdjęć, tworzenie albumów z pozytywnymi wspomnieniami lub samodzielne refleksje nad zdjęciami. Fotografia terapeutyczna działa na poziomie indywidualnym, wspierając codzienny dobrostan i uważność (mindfulness). Choć nie jest częścią terapii prowadzonej przez specjalistę, jej pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne został udokumentowany w licznych badaniach.

W badaniach prowadzonych przez Kaptchuka i współpracowników (2020), fototerapia – szczególnie prowadzona przez wykwalifikowanych terapeutów – przyniosła wyraźne korzyści w zmniejszaniu symptomów depresji i poprawie poczucia własnej wartości u uczestników. Z kolei fotografia terapeutyczna, którą każdy może włączyć do swojego codziennego życia, oferuje sposób na wyrażanie emocji i budowanie pozytywnych narracji bez potrzeby formalnej terapii.

Jak wykorzystać fotografię w codziennym życiu dla poprawy zdrowia psychicznego?

Ważne jest, aby pamiętać, że nie ważny jest aspect artystyczny fotografii, ale to jakie emocje, przeżycia czy wspomnienia budzi w naszych myślach i sercu, dane zdjęcie. Dlatego nie musimy się martwić o to, że nie mamy wiedzy fotograficznej, profesjonalnego sprzętu czy nie zajmujemy się fotografią profesjonalnie. Możemy zacząć robić zdjęcia aparatem w telefonie, przeglądać zdjęcia innych lub użyć fotografii z naszego rodzinnego albumu. Wszystko zależy od tego czy będzimy pracować z metodą FotoTerapii czy Fotografią Terapeutyczną.

Poniżej przedstawiam Ci kilka prostych sposobów, jak wykorzystać fotografię, aby poprawić swoje samopoczucie:

1. Codzienne fotografowanie: Staraj się codziennie robić zdjęcie czegoś, co przyciągnie Twoją uwagę – może to być przyroda, architektura, czy bliska osoba. Regularne robienie zdjęć pomaga nam zatrzymać się na chwilę i dostrzec piękno w codziennym życiu.

2. Tworzenie albumu pozytywnych wspomnień: Zbieraj zdjęcia, które przypominają Ci o szczęśliwych chwilach, i regularnie do nich wracaj. Może to być forma pozytywnej autoafirmacji, która pomaga budować poczucie wartości i radzić sobie w trudnych momentach.

3. Fotograficzna refleksja: Przeglądaj swoje zdjęcia i zastanów się, jakie emocje budzą. Jakie historie mogą opowiedzieć o Tobie i Twoim życiu? To może być doskonałe ćwiczenie samorefleksji.

   
   

   Fotografia, jako narzędzie kreatywne i terapeutyczne, pozwala nam wyrażać emocje, budować pozytywne wspomnienia i redukować stres. Niezależnie od tego, czy borykasz się z lękiem, depresją, czy po prostu chcesz poprawić swoje samopoczucie, fotografia może być dla Ciebie drogą do wewnętrznego spokoju i zrozumienia siebie.

Źródła:

• Weisser, H., et al. (2014). "Photography as a Means of Communication in Psychotherapy." Journal of Visual Communication.

• Bryant, F. B., et al. (2018). "The Role of Positive Memories in Depressive Disorders." Clinical Psychology Review.

• Kaptchuk, T., et al. (2020). "Phototherapy as a Cognitive-Behavioral Intervention: A Systematic Review." Journal of Clinical Psychology.

• Sussex University (2019). "Mindfulness Through Photography: A New Pathway to Mental Well-being." Mindful Living Studies.